أعوذ بالله من الشیطان الرجیم

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ‏

بخوان این سوره را به نام خدای رحمتگر مهربان

آیه 1 - 15

إِذَا السَّماءُ انْشَقَّتْ (1) وَ أَذِنَتْ لِرَبِّها وَ حُقَّتْ (2) وَ إِذَا الْأَرْضُ مُدَّتْ (3) وَ أَلْقَتْ ما فیها وَ تَخَلَّتْ (4) وَ أَذِنَتْ لِرَبِّها وَ حُقَّتْ (5) یا أَیُّهَا الْإِنْسانُ إِنَّکَ کادِحٌ إِلى‏ رَبِّکَ کَدْحاً فَمُلاقیهِ (6) فَأَمَّا مَنْ أُوتِیَ کِتابَهُ بِیَمینِهِ (7) فَسَوْفَ یُحاسَبُ حِساباً یَسیراً (8) وَ یَنْقَلِبُ إِلى‏ أَهْلِهِ مَسْرُوراً (9) وَ أَمَّا مَنْ أُوتِیَ کِتابَهُ وَراءَ ظَهْرِهِ (10) فَسَوْفَ یَدْعُوا ثُبُوراً (11) وَ یَصْلى‏ سَعیراً (12) إِنَّهُ کانَ فی‏ أَهْلِهِ مَسْرُوراً (13) إِنَّهُ ظَنَّ أَنْ لَنْ یَحُورَ (14) بَلى‏ إِنَّ رَبَّهُ کانَ بِهِ بَصیراً (15)

از حرکت خویش به سوی خدا و ملاقات با او غافل­اند. گمان می­کنند که هرگز گذرشان به محضر مبدأ هستی نخواهد افتاد و در سرمستی این گمان باطل، غوطه­ورند.

آن­گاه که آسمان بشکافد«1» و پروردگارش را فرمان برد و سزد که چنین کند«2» و آن­گاه که زمین کشیده و گسترده شود.«3» و آنچه را که در دل دارد، بیرون افکند (مردگان) و از آنها تهى گردد«4» و پروردگارش را فرمان برد و سزد که چنین کند.«5» اى انسان! تو با رنج و تلاش به سوی پروردگارت روانه­اى؛ پس آن گاه که این حوادث رخ دهد و  رستاخیز برپا شود، به لقاء او خواهى رسید.«6»

این ملاقات به چه صورت است و چه سرنوشتی در انتظار انسان است؟

امّا آن کس که کارنامه­اش به دست راستش داده شود،«7» به زودى با حسابى آسان کارهایش محاسبه مى­شود«8» و شادمان به سوى کسانش باز مى­گردد«9» و امّا آن کس که کارنامه­اش از پشت سرش به او داده شود،«10» دیرى نمى­گذرد که بر خود نفرین مى­کند و هلاکت خود را مى­خواهد«11» و به آتشی فروزان که عذابش قابل وصف نیست، در می­آید؛«12» چرا که او در دنیا در میان اهل خود سرمستى و شادمانى مى­کرد.«13» او مى­پنداشت که هرگز براى حسابرسى کارهایش به سوى خدا باز نخواهد گشت.«14» آری، بازگشت او به سوى خدا حتمى است  و قطعاً پروردگارش که به محضر او در حرکت است، به کارهاى او بیناست.«15»

پس انسان باید بداند که در حرکت است و حتماً با پروردگار خود ملاقات خواهد کرد، اما این ملاقات به دو صورت انجام می­شود: برخی خدا را با جلوه رحمت ملاقات می­کنند و برخی با جلوه غضب.

آیه 16 - 25

فَلا أُقْسِمُ بِالشَّفَقِ (16) وَ اللَّیْلِ وَ ما وَسَقَ (17) وَ الْقَمَرِ إِذَا اتَّسَقَ (18) لَتَرْکَبُنَّ طَبَقاً عَنْ طَبَقٍ (19) فَما لَهُمْ لا یُؤْمِنُونَ (20) وَ إِذا قُرِئَ عَلَیْهِمُ الْقُرْآنُ لا یَسْجُدُونَ (21) بَلِ الَّذینَ کَفَرُوا یُکَذِّبُونَ (22) وَ اللَّهُ أَعْلَمُ بِما یُوعُونَ (23) فَبَشِّرْهُمْ بِعَذابٍ أَلیمٍ (24)

إِلاَّ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَهُمْ أَجْرٌ غَیْرُ مَمْنُونٍ (25)سوگند یاد مى­کنم به سرخى و زردى و سفیدىِ افق؛ هنگام غروب«16» و به شب و آنچه از موجودات پراکنده شده در روز، در خود گرد مى­آورد«17» و به ماه چون در سیر خود به مرحله­ای رسد که فروغش کامل شود و بدر تمام گردد.«18» سوگند به همه اینها که شما انسانها در حرکت خود به سوى خدا، مراحلى را یکى پس از دیگرى خواهید پیمود تا سرانجام به ملاقات خدای خویش برسید.«19» شگفتا! با وجود اینکه قهراً مراحل را سپری خواهند نمود و در دنیا باقی نخواهند ماند، آنان را چه شده است که ایمان نمى­آورند؟«20» و هنگامى که قرآن بر آنان تلاوت شود، سجده نمى­کنند؟«21» نه تنها ایمان نیاورده و سجده نمی­کنند، بلکه به سبب کفرشان بر تکذیب حق استمرار می­ورزند«22» و خدا به آنچه در دلهاى خود از کفر و شرک نهان مى­دارند، داناتر است.«23» پس بشارتشان ده به عذابى دردناک.«24» تنها کسانی از این عذاب خارج­اند که ایمان آورده، کارهاى شایسته کرده­اند؛ براى آنان پاداشى بى­منّت خواهد بود.«25»

بنابراین کافران باید به سیر و حرکت قهری خود در مراحل وجود توجه کنند و براساس این توجه، دست از رویکرد بی­ایمانی و مقاومت دربرابر حقایق قرآنی بردارند و بدانند که اگر از تکذیب و انکار دست نکشند، در پایان مسیر به محضر کسی می­رسند که از دلهایشان آگاه است و آنان را به عذابی دردناک بشارت می­دهد.

سیر هدایتی سوره

 به کلی از سیر و حرکت خود به سوی خدا غافل­اند. بر اثر این غفلت، دو رویکرد اساسی را مبنای خود قرار داده­اند:

1. گمان بقا و ثبات وضعیت موجود و عدم بازگشت به محضر مبدأ آفرینش که در نتیجه این گمان باطل، به سرمستی و بی­خیالی در اندیشه و عمل گرفتار شده­اند.
2. رویکرد بی­ایمانی و عدم خضوع دربرابر سخنان روشن و حقایق آشکار قرآن کریم و بدتر از آن، بنا نهادن بر تکذیب عامدانه آن.

سوره مبارکه در چنین فضایی از وقوع قیامت خبر می­دهد. از شکافته شدن آسمان و کشیده شدن زمین سخن می­گوید. با تأکید بر اینکه آسمان و زمین در این امر، مطیع فرمان ربوبی­اند، به مخاطب می­فهماند که نظام عالم در مقابل پروردگار خود مطیع و منقاد است و انسان نیز از این قاعده عام مستثنی نیست.

این تغییرات زمینه­ساز وقوع ملاقات انسان با پروردگار خویش است، زیرا او نیز به همراه این عالم در حال حرکت است و قیامت، عرصه دیدار او با خداست.

در ادامه، از متفاوت بودن عواقب دیدار با خدا خبر می­دهد تا به انسان گوشزد کند که باید برای انتهای مسیر خود آماده باشد و با سرمستی و بی­خیالی به مسیر خود ادامه ندهد.

سپس با سوگند به مظاهری مشهود از  سیر و حرکت در عالم، بار دیگر بر ناگزیر بودن انسان در حرکت به سوی خدا تأکید می­کند و این بار او را نسبت به عدم ایمان و خضوع دربرابر حقایق قرآن توبیخ می­کند و کسانی را که به علت کفرشان، دانسته بنا را بر تکذیب نهاده­اند، به عذابی دردناک در پایان این مسیر گریز ناپذیر بشارت می­دهد.

صدق الله العلی العظیم