تدبر در قرآن کریم
متن آموزشی سوره مبارکه بلد

أعوذ بالله من الشیطان الرجیم

 

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ‏

بخوان این سوره را به نام خدای رحمتگر مهربان

آیه 1 - 7

لا أُقْسِمُ بِهذَا الْبَلَدِ (1) وَ أَنْتَ حِلٌّ بِهذَا الْبَلَدِ (2) وَ والِدٍ وَ ما وَلَدَ (3) لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ فی‏ کَبَدٍ (4) أَ یَحْسَبُ أَنْ لَنْ یَقْدِرَ عَلَیْهِ أَحَدٌ (5) یَقُولُ أَهْلَکْتُ مالاً لُبَداً (6) أَ یَحْسَبُ أَنْ لَمْ یَرَهُ أَحَدٌ (7)

 

مال و ثروت خویش را بیهوده مصرف کرده است و از این کار خویش با افتخار یاد می­کند.

اى پیامبر! سوگند یاد نمى­کنم به مکه، این شهر شکوهمند«1» در حالى که تو در این شهر باعظمت‏ جاى دارى«2» و سوگند یاد نمی­کنم به ابراهیم، آن پدر فرزانه و زاده­اش اسماعیل، آن فرزند مبارک؛ همانان که این شهر را بنا کرده­اند«3» که ما انسان را آفریده و حیاتش را با رنج و محنت آمیخته­ایم. او نعمتی از نعمات دنیا را طلب نمی‌کند، مگر اینکه می‌خواهد طیب و لذت آن خالص و محض باشد و به چیزی از نعمات دنیا دست نمی‌یابد، مگر اینکه  ممزوج با امری است که خلوص عیش و لذت آن را بر هم می‌زند. گذشته از حوادثی تلخ که برای انسان اتفاق می‌افتد و او را به رنج می‌اندازد. «4» آیا او با وجود اینکه خود را مغلوب ناگواریها مى­بیند، گمان مى­کند که هرگز کسى بر او قدرت نخواهد داشت و روزهای سختی و تنگدستی برای او نخواهد بود؟«5» مال و ثروت خویش را بیهوده صرف کرده است و با افتخار مى­گوید: مال فراوانى تباه کرده­ام![1]«6» آیا مى پندارد که هیچ کس او را ندید؟«7»

 

جهت هدایتی سیاق اول:

بازداری انسان از افتخار به صرف بیهوده مال و ثروت

خدا انسان را در رنج آفریده است و این نشانه­ای روشن بر مقهور و مغلوب بودن انسان است؛ پس جایی برای افتخار به صرف بیهوده مال و ثروت نیست.

آیه 8 - 20

أَ لَمْ نَجْعَلْ لَهُ عَیْنَیْنِ (8) وَ لِساناً وَ شَفَتَیْنِ (9) وَ هَدَیْناهُ النَّجْدَیْنِ (10) فَلاَ اقْتَحَمَ الْعَقَبَةَ (11) وَ ما أَدْراکَ مَا الْعَقَبَةُ (12) فَکُّ رَقَبَةٍ (13) أَوْ إِطْعامٌ فی‏ یَوْمٍ ذی مَسْغَبَةٍ (14) یَتیماً ذا مَقْرَبَةٍ (15) أَوْ مِسْکیناً ذا مَتْرَبَةٍ (16)

ثُمَّ کانَ مِنَ الَّذینَ آمَنُوا وَ تَواصَوْا بِالصَّبْرِ وَ تَواصَوْا بِالْمَرْحَمَةِ (17) أُولئِکَ أَصْحابُ الْمَیْمَنَةِ (18) وَ الَّذینَ کَفَرُوا بِآیاتِنا هُمْ أَصْحابُ الْمَشْأَمَةِ (19) عَلَیْهِمْ نارٌ مُؤْصَدَةٌ (20)

 

همان کس که مال و ثروت خود را بیهوده صرف کرده است و به این عمل زشت خویش افتخار می­کند، هیچ توجهی به بردگان و گرسنگان و خاک­نشینان ندارد و به رغم توانمندی، دست ناتوانان را نمی­گیرد.

مگر ما براى او دو چشم قرار ندادیم؟«8» و زبان و دو لب نیافریدیم؟«9» و او را به دو برجستگی (سینه مادرش) راهنمایی نکردیم؟«10» آری ما او را پرورش دادیم، اما هنوز بر آن گردنه صعب العبور گام ننهاده است.«11» و چه چیز تو را آگاه کرده است که آن گردنه صعب العبور چیست؟«12» آن گردنه، آزاد کردن بنده­اى است«13» یا در روز گرسنگی و سختی، طعام دادن«14» به یتیمى خویشاوند«15»یا به تهیدستى خاک نشین که سخت بینواست.«16» او علاوه بر اینکه بر این گردنه گام ننهاده است، از کسانى نیست که ایمان آورده‌اند و یکدیگر را به صبر در سختیها سفارش کرده و به مهربانی نسبت به یتیمان و تهیدستان توصیه کرده­اند.«17» کسانى که این گونه­اند، خجستگان‌اند«18» و آنان که به آیات ما که نشانگر یکتایى در ربوبیّت و الوهیت است، کافر شده­اند، تیره‌بختان ناخجسته­اند«19» که آتشى سربسته بر آنان احاطه خواهد داشت.«20»

 

جهت هدایتی سیاق دوم:

دعوت هشدارآمیز انسان به گام نهادن بر گردنه انفاق و ایمان

انسان باید بداند که افتاده­ای بیش نبود و خدا بلندش کرد. او باید بر گردنه انفاق و دست­گیری از افتادگان گام بگذارد و در جرگه مؤمنانی درآید که یکدیگر را به صبر و مرحمت سفارش می­کنند.

سیر هدایتی سوره

این سوره مبارکه، اعتقاد و رفتار زشت کسانی را نشانه رفته است که جاهلانه تمام اموال خود را در عیش دنیای خویش به کار می­گیرند و به این امر افتخار می­کنند. آنان می­پندارند که خدا بر ایشان مسلط نیست و هرگز بر آنان سخت نخواهد گرفت. آنان باید بدانند که خدا انسان را در رنج و سختی آفریده است. این بهترین دلیل مقهور بودن و مغلوب بودن ایشان است؛ پس جا ندارد که به صرف بیهوده مالشان افتخار کنند.

آنان باید به جای هدر دادن اموال و ثروت خویش، از آن برای گذر از گردنه‌ای سخت استفاده کنند؛ گردنه­ای که جز با عبور از آن به سعادت جاودان آخرت نخواهند رسید. این گردنه، انفاق در راه خدا و رسیدگی به کسانی است که با سختیهای طاقت فرسای روزگار دست و پنجه نرم می‌کنند؛ یعنی گرسنگان، یتیمان، فقیران و...؛  و در جرگه مؤمنانی وارد شوند که یکدیگر را به صبر در طاعت و مرحمت در حق نیازمندان سفارش می‌کنند. تنها در این صورت است که از اصحاب میمنه شده، به سعادت ابدی خواهند رسید و از سوختن در میان آتش عذاب الهی که مخصوص اصحاب مشئمه است، رهایی خواهند یافت.

 

جهت هدایتی سوره مبارکه بلد:

دعوت هشدارآمیز انسان به صرف مال برای عبور از گردنه­ انفاق و رسیدن به سعادت جاودان آخرت

انسانِ غافل از خدا و قیامت، مال خویش را هدر می­دهد و به آن افتخار می­کند. مال دنیا سرمایه او برای عبور از گردنه انفاق و رسیدن به سعادت جاویدان آخرت است.

 

صدق الله العلی العظیم



[1].  این جمله، افتخار کاذب و خودستایی بر اتلاف مال در موارد غیر صلاح است. جاهلان به اتلاف مال افتخار می­کنند و آن را منقبتی برای خویش می­شمرند، زیرا این امر را نشانه فزونی مال از حد نیاز می‌دانند. در برخی از اشعار جاهلی آمده است: «وإذا سکرت فإنّنی مستهلک / مالی وعرضی وافر لم یکلم / وإذا صحوت فما أ قصّر عن ندى / وکما علمت شمائلی و تکرّمی‏» (ر.ک. التحریر و التنویر، ج‏30، ص 312).

نظرات (۰)

شما می توانید اولین کسی باشید که در مورد این مطلب نظر می دهید.

ارسال نظر

ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:
<b> یا <strong>، <em> یا <i>، <u>، <strike> یا <s>، <sup>، <sub>، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، <br>، <p>، <a href="" title="">، <span style="">، <div align="">
تجدید کد امنیتی