أعوذ بالله من الشیطان الرجیم

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ‏

بخوان این سوره را به نام خدای رحمتگر مهربان

آیه 1 - 7

لا أُقْسِمُ بِهذَا الْبَلَدِ (1) وَ أَنْتَ حِلٌّ بِهذَا الْبَلَدِ (2) وَ والِدٍ وَ ما وَلَدَ (3) لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ فی‏ کَبَدٍ (4) أَ یَحْسَبُ أَنْ لَنْ یَقْدِرَ عَلَیْهِ أَحَدٌ (5) یَقُولُ أَهْلَکْتُ مالاً لُبَداً (6) أَ یَحْسَبُ أَنْ لَمْ یَرَهُ أَحَدٌ (7)

مال و ثروت خویش را بیهوده مصرف کرده است و از این کار خویش با افتخار یاد می­کند.

اى پیامبر! سوگند یاد نمى­کنم به مکه، این شهر شکوهمند«1» در حالى که تو در این شهر باعظمت‏ جاى دارى«2» و سوگند یاد نمی­کنم به ابراهیم، آن پدر فرزانه و زاده­اش اسماعیل، آن فرزند مبارک؛ همانان که این شهر را بنا کرده­اند«3» که ما انسان را آفریده و حیاتش را با رنج و محنت آمیخته­ایم. او نعمتی از نعمات دنیا را طلب نمی‌کند، مگر اینکه می‌خواهد طیب و لذت آن خالص و محض باشد و به چیزی از نعمات دنیا دست نمی‌یابد، مگر اینکه  ممزوج با امری است که خلوص عیش و لذت آن را بر هم می‌زند. گذشته از حوادثی تلخ که برای انسان اتفاق می‌افتد و او را به رنج می‌اندازد. «4» آیا او با وجود اینکه خود را مغلوب ناگواریها مى­بیند، گمان مى­کند که هرگز کسى بر او قدرت نخواهد داشت و روزهای سختی و تنگدستی برای او نخواهد بود؟«5» مال و ثروت خویش را بیهوده صرف کرده است و با افتخار مى­گوید: مال فراوانى تباه کرده­ام![1]«6» آیا مى پندارد که هیچ کس او را ندید؟«7»

آیه 8 - 20

أَ لَمْ نَجْعَلْ لَهُ عَیْنَیْنِ (8) وَ لِساناً وَ شَفَتَیْنِ (9) وَ هَدَیْناهُ النَّجْدَیْنِ (10) فَلاَ اقْتَحَمَ الْعَقَبَةَ (11) وَ ما أَدْراکَ مَا الْعَقَبَةُ (12) فَکُّ رَقَبَةٍ (13) أَوْ إِطْعامٌ فی‏ یَوْمٍ ذی مَسْغَبَةٍ (14) یَتیماً ذا مَقْرَبَةٍ (15) أَوْ مِسْکیناً ذا مَتْرَبَةٍ (16)

ثُمَّ کانَ مِنَ الَّذینَ آمَنُوا وَ تَواصَوْا بِالصَّبْرِ وَ تَواصَوْا بِالْمَرْحَمَةِ (17) أُولئِکَ أَصْحابُ الْمَیْمَنَةِ (18) وَ الَّذینَ کَفَرُوا بِآیاتِنا هُمْ أَصْحابُ الْمَشْأَمَةِ (19) عَلَیْهِمْ نارٌ مُؤْصَدَةٌ (20)

همان کس که مال و ثروت خود را بیهوده صرف کرده است و به این عمل زشت خویش افتخار می­کند، هیچ توجهی به بردگان و گرسنگان و خاک­نشینان ندارد و به رغم توانمندی، دست ناتوانان را نمی­گیرد.

مگر ما براى او دو چشم قرار ندادیم؟«8» و زبان و دو لب نیافریدیم؟«9» و او را به دو برجستگی (سینه مادرش) راهنمایی نکردیم؟«10» آری ما او را پرورش دادیم، اما هنوز بر آن گردنه صعب العبور گام ننهاده است.«11» و چه چیز تو را آگاه کرده است که آن گردنه صعب العبور چیست؟«12» آن گردنه، آزاد کردن بنده­اى است«13» یا در روز گرسنگی و سختی، طعام دادن«14» به یتیمى خویشاوند«15»یا به تهیدستى خاک نشین که سخت بینواست.«16» او علاوه بر اینکه بر این گردنه گام ننهاده است، از کسانى نیست که ایمان آورده‌اند و یکدیگر را به صبر در سختیها سفارش کرده و به مهربانی نسبت به یتیمان و تهیدستان توصیه کرده­اند.«17» کسانى که این گونه­اند، خجستگان‌اند«18» و آنان که به آیات ما که نشانگر یکتایى در ربوبیّت و الوهیت است، کافر شده­اند، تیره‌بختان ناخجسته­اند«19» که آتشى سربسته بر آنان احاطه خواهد داشت.«20»

سیر هدایتی سوره

این سوره مبارکه، اعتقاد و رفتار زشت کسانی را نشانه رفته است که جاهلانه تمام اموال خود را در عیش دنیای خویش به کار می­گیرند و به این امر افتخار می­کنند. آنان می­پندارند که خدا بر ایشان مسلط نیست و هرگز بر آنان سخت نخواهد گرفت. آنان باید بدانند که خدا انسان را در رنج و سختی آفریده است. این بهترین دلیل مقهور بودن و مغلوب بودن ایشان است؛ پس جا ندارد که به صرف بیهوده مالشان افتخار کنند.

آنان باید به جای هدر دادن اموال و ثروت خویش، از آن برای گذر از گردنه‌ای سخت استفاده کنند؛ گردنه­ای که جز با عبور از آن به سعادت جاودان آخرت نخواهند رسید. این گردنه، انفاق در راه خدا و رسیدگی به کسانی است که با سختیهای طاقت فرسای روزگار دست و پنجه نرم می‌کنند؛ یعنی گرسنگان، یتیمان، فقیران و...؛  و در جرگه مؤمنانی وارد شوند که یکدیگر را به صبر در طاعت و مرحمت در حق نیازمندان سفارش می‌کنند. تنها در این صورت است که از اصحاب میمنه شده، به سعادت ابدی خواهند رسید و از سوختن در میان آتش عذاب الهی که مخصوص اصحاب مشئمه است، رهایی خواهند یافت.

صدق الله العلی العظیم