أعوذ بالله من الشیطان الرجیم

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ‏

بخوان این سوره را به نام خدای رحمتگر مهربان

آیه 1 - 5

سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَى (1) الَّذی خَلَقَ فَسَوَّى (2) وَ الَّذی قَدَّرَ فَهَدى‏ (3) وَ الَّذی أَخْرَجَ الْمَرْعى‏ (4) فَجَعَلَهُ غُثاءً أَحْوى‏ (5)

آیا می­توانم وحی قرآنی را دریافت کنم و آن را فراموش نکنم؟ آیا برای ابلاغ وحی آماده هستم و این امر خطیر بر من دشوار نیست؟ برفرض که توان دریافت، حفظ و ابلاغ وحی را داشته باشم، آیا مردم پذیرش آن را دارند؟ می­­بینم که بسیاری از آدمیان تذکرات وحیانی مرا به گوش جان نمی­شنوند و نمی­پذیرند. با این حال، آیا باز هم فایده­ای در ادامه راه ابلاغ وحی قرآنی هست؟ کم­بهرگی یا بی­بهرگی مردمان از هدایت تشریعی، ناشی از چیست؟ آیا در شبکه انتقال هدایت تشریعی الهی به انسانها نقصی هست؟ یعنی آیا من که واسطه هدایت تشریعی هستم، در انجام وظیفه خویش دچار کاستی هستم یا مسئله دیگری در میان است؟

ای رسول ما! منزّه شمار نام پروردگارت را که از همگان برتر است؛«1» همان که موجودات را آفرید و اجزاى آنها را هماهنگ ساخت«2» و آن که براى آفریدگان حدّى معیّن کرد و آنها را به آنچه برایشان تقدیر کرده است، هدایت کرد«3» و آن که علوفه چراگاهها را رویانید،«4» سپس آن را خشک و تیره-گون ساخت.«5»

آری، خدا سرسلسله بی­همتای هدایت تکوینی است و اگر اندازه رشد علفها کم و بهره­شان از هدایت تکوینی الهی ناچیز است، اقتضای ظرف محدودشان است، نه نشانه نقصی در سیستم هدایت تکوینی.

در این آیات، مثال محسوس بیان شد تا راهنمای معقول شود. خدا تنها کسی است که عهده­دار هدایت تشریعی است و اگر اندازه رشد و کمال برخی از آدمیان کم است و از هدایت تشریعی، بی­بهره­ یا کم­بهره­اند، ناشی از سوء اختیار خود آنان است، نه نشانه نقصی در سیستم هدایت تشریعی یا کاستی در شبکه انتقال تذکرات وحیانی.

آیه 6 - 13

سَنُقْرِئُکَ فَلا تَنْسى‏ (6) إِلاَّ ما شاءَ اللَّهُ إِنَّهُ یَعْلَمُ الْجَهْرَ وَ ما یَخْفى‏ (7) وَ نُیَسِّرُکَ لِلْیُسْرى‏ (8) فَذَکِّرْ إِنْ نَفَعَتِ الذِّکْرى‏ (9) سَیَذَّکَّرُ مَنْ یَخْشى‏ (10) وَ یَتَجَنَّبُهَا الْأَشْقَى (11) الَّذی یَصْلَى النَّارَ الْکُبْرى‏ (12) ثُمَّ لا یَمُوتُ فیها وَ لا یَحْیى‏ (13)

ای رسول ما! جایی برای نگرانی نسبت به توانایی دریافت، حفظ و ابلاغ وحی و ابهام نسبت به نتیجه آن نیست؛ به زودى تو را بر خواندن قرآن توانا خواهیم ساخت؛ به گونه­اى که آن را فراموش نمى­کنى«6» مگر آنچه خدا بخواهد. به یقین او آشکار و آنچه را نهان مى­شود، مى­داند. تو در حفظ هدایت تشریعی وحیانی، مستقل نیستی و اراده خدا بر این امر حاکم است.«7» و تو را چنان آماده می­سازیم که آسان­ترین راه را براى فراخوانىِ مردم برگزینى.«8» پس تردیدی به دل راه مده و برمبنای وحی قرآنی یادآوری کن که یادآوری کردن سودمند است.«9» به زودى آن کس که از خدا بیم دارد، متذکّر خواهد شد«10» و آن کس که تیره­بخت­ترین است و در دل از خدا بیمى ندارد، از تذکار قرآن دورى خواهد گزید؛«11» همو که به بزرگ­ترین آتش درمى­آید و در آن ماندگار مى­شود.«12» آن گاه نه در آن مى­میرد تا عذاب نبیند و نه از آن رهایى مى­یابد تا به حیاتى آسوده رسد.«13»

آری، پذیرش تذکرات وحیانی رسول خدا6 ناشی از خشیت است و دوری از تذکرات وحیانی آن حضرت نشانه نقص و کاستی در سیستم هدایت تشریعی یا کمبودی در شبکه انتقال آن نیست، بلکه علامت شقاوت و بدبختی و موجب عذاب آنان است. به همین دلیل پیامبر خدا6 نسبت به بازتاب مردمی تذکر وحیانیِ خویش مسئولیتی ندارد و این مردم هستند که نسبت به عکس العمل خویش در قبال تذکر وحیانی او مسئول­اند.

آیه 14 - 19

قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَکَّى (14) وَ ذَکَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلَّى (15) بَلْ تُؤْثِرُونَ الْحَیاةَ الدُّنْیا (16) وَ الْآخِرَةُ خَیْرٌ وَ أَبْقى‏ (17) إِنَّ هذا لَفِی الصُّحُفِ الْأُولى‏ (18) صُحُفِ إِبْراهیمَ وَ مُوسى‏ (19)

ای شقاوتمندانی که از تذکرات وحیانی رسول خدا دوری می­کنید! بدانید که قطعاً رستگار شد کسى که خود را از پلیدىها پاک ساخت«14» و نام پروردگارش را یاد کرد و نماز گزارد.«15» اما شما به پاکى نمى­گرایید و نام پروردگارتان را یاد نمی­کنید، بلکه زندگى دنیا را برمى­گزینید،«16» در صورتى که سراى آخرت بهتر و پاینده­تر است.«17»

قطعاً این حقیقت در کتابهاى آسمانى نخستین وجود دارد؛«18» در کتابهاى ابراهیم و موسى.«19»

سیر هدایتی سوره

مردی از جانب خدا مبعوث شده است تا واسطه هدایت تشریعی باشد. مردمی را می­بیند که از تذکرات وحیانی او دوری می­کنند. از ضعف خویش برای حفظ و ابلاغ وحی نگران است. نسبت به سودمندی تذکرات وحیانی خویش برای این جامعه قرآن­گریز درتردید است. خود را دربرابر بازتاب مردمی تذکرات وحیانی خود مسئول می­بیند.

سوی دیگر، مردمی هستند که از تذکرات او دوری می­جویند و آهنگ تزکیه و یاد خدا و قصد پیوستن به جرگه نمازگزاران را ندارند. وحی الهی چنین ره می­نماید:

ای فرستاده ما! نزاهت نام پروردگار بلند مرتبه­ات را مورد توجه قرار ده و با مطالعه روند هدایت تکوینی، از فضای ابهام و تردید نسبت به جریان هدایت تشریعی فاصله بگیر! ما تو را برای حفظ و ابلاغ وحی آماده می­کنیم. تو تذکر بده و نسبت به سودمندی آن تردید نکن و بدان که مسئولیت عکس العمل مردمان در قبال تذکرات وحیانی تو بر عهده خود ایشان است و متوجه تو نیست.

و ای دوری­کنندگان از تذکرات وحیانی رسول ما! بدانید که رستگاری شما در گرو پاکی و یاد خداست و تا وقتی که دل در بند دنیا دارید، به رستگاری نخواهید رسید. این حقیقتی نوپدید نیست و در همه کتاب­های آسمانی پیشین و از جمله در صحف ابراهیم و موسی3 آمده است.

به این ترتیب، فضایی که می­توانست جریان مبارک تذکر وحیانی را تحت تأثیر قرار دهد، خنثی می­گردد و دوام این روند مبارک از جانب خدا ضمانت می­شود و راه بهره­مندی هرچه بیشتر انسانها از این مایه حیات روحانی مشخص می­گردد.

صدق الله العلی العظیم